Gebelikten korunma yöntemleri, bireylerin istenmeyen gebelikleri önlemek ve cinsel sağlık konularında bilinçli kararlar alabilmek için başvurdukları çeşitli stratejileri ifade eder.
Erkek ve kadın korunma yöntemleri hem hormonal düzenlemelere dayalı müdahaleleri hem de rahim içi müdahaleleri içerir. Ayrıca modern tıp teknolojileri ve sağlık hizmetlerinin gelişmesiyle birlikte çeşitlenen gebelikten korunma seçenekleri, bireylerin ihtiyaçlarına ve tercihlerine uygun olarak belirlenir.
Toplum sağlığını ve bireylerin yaşam kalitesini etkileyen bu yöntemler, çeşitli mekanizmalar ve prensipler üzerine kurulmuştur. Bu bağlamda makalemizde kadın ve erkek korunma yöntemleri üzerine tavsiyeleri ele alacağız.
Hormonal Yöntemler
Hormonal yöntemler, gebelikten korunma amacıyla vücudun hormonal dengesini değiştirerek üreme sürecini etkileyen etkili ve yaygın kullanılan stratejilerdir. Bu yöntemler, doğal üreme döngüsünü manipüle ederek yumurtlamayı engelleme veya spermin yumurtayla birleşmesini zorlaştırma üzerine odaklanır. Hormonal yöntemler, genellikle doğum kontrol hapları, aylık enjeksiyonlar, hormonal yamalar, hormonal spiral ve rahim içi araçlar gibi farklı şekillerde uygulanabilir.
1. Doğum Kontrol Hapları
Doğum kontrol hapları kadınların düzenli olarak aldığı oral ilaçlardır. Vücudu hamileliğe karşı korumak için östrojen ve progesteron hormonlarını içerir.
2. Aylık İğneler
Doğrudan kas içine uygulanan hormonal maddeleri içerir. Aylık iğneler koruyucu etkiyi birkaç hafta boyunca sağlar.
3. 3 Aylık İğneler
3 aylık iğnelerde aylık iğneler gibi kas içine uygulanan hormonal ilaçlardır. Aylık iğnelerin koruyucu etkisi birkaç hafta sürerken 3 aylık iğneler ise 12 hafta süresince koruma sağlar.
4. Ertesi Gün Hapı
Ertesi gün hapı, cinsel ilişkiden sonra istenmeyen gebeliği önlemek için kullanılan acil bir kontraseptif yöntemdir. Bu hap, cinsel ilişkiden sonra 72 saate kadar alındığında etkilidir. Ancak en etkili sonuçları elde etmek için ne kadar erken alınırsa o kadar iyidir.
5. İmplantlar (Cilt Altı Uygulama)
İmplantlar cilde yapıştırılan ve düzenli olarak değiştirilen yamalar aracılığıyla hormonları salar. Hormonal implantlar cilt altına uygulanan ve uzun süreli koruma sağlayan bir tür doğum kontrol uygulamasıdır.
Rahim İçi Araçlar
Rahim içi araçlar, doğum kontrolü sağlamak amacıyla rahmin içine yerleştirilen küçük, T şeklindeki cihazlardır. Bu cihazlar, rahim içinde bulunan spermlerin hareketini zorlaştırarak veya yumurtlamayı engelleyerek gebeliği önlemeyi amaçlar.
Rahim içi araçlar, uzun süreli koruma sağlayan etkili yöntemler olarak bilinirler ve hormonal ve hormonsuz olmak üzere iki farklı türdedirler. Rahim içi araçlar, gebeliği önlemenin yanı sıra menstrüel kanamayı azaltma veya düzenleme gibi ek faydalar da sağlarlar.
1. Rahim İçi Hormonlu Spiral
Rahim içi hormonlu spiraller rahmin içine yerleştirildiğinde, sürekli olarak düşük dozda progesteron hormonu salarlar. Rahim içi hormonlu spiral rahim iç tabakasını incelterek yumurtlamayı engellemeye yardımcı olur. Rahim ağzındaki sıvı yapısını değiştirerek spermlerin rahme geçişini zorlaştırır. Hormonal spiraller genellikle 3 ila 5 yıl boyunca etkilidirler.
2. Rahim İçi Araç (Normal Spiral)
Rahim İçi Araç (Normal Spiral) rahmin içine yerleştirildiğinde fiziksel bariyer oluşturarak spermlerin yumurtaya ulaşmasını engeller. Normal spiraller genellikle bakır içerir ve bakırın spermleri etkisiz hale getirmesiyle çalışırlar. Rahim içi cihazlar hormonal etki göstermezler ve 5 ila 10 yıl boyunca etkilidirler.
Cerrahi yöntemler
Cerrahi yöntemler, gebelikten korunma amacıyla vücutta fiziksel değişiklikler yaparak üreme sürecini etkileyen yöntemlerdir. Cerrahi yöntemler, kalıcı bir gebelikten korunma çözümü arayan kişiler için düşünülür. Ancak bu yöntemlerin riskleri, komplikasyonları ve geri dönüşüm ihtimalleri göz önünde bulundurulmalıdır.
1. Tubal Sterilizasyon (Kadınlara Uygulanan)
Tubal sterilizasyon, kadınlarda doğurganlığını sonlandırmak amacıyla yapılan kadın korunma yöntemidir. Bu işlem, kadınların yumurtalık tüplerinin kesilmesi, bağlanması veya tıkanması yoluyla gerçekleştirilir. Yumurtalık tüpleri, döllenmiş yumurtanın rahme gitmesini sağlayan kanallardır.
Bu prosedür, istenmeyen gebelikleri önlemek için etkili bir yöntem olarak kullanılır. Tubal sterilizasyon, geri dönüşü zor veya imkansız olan bir işlemdir. Bu nedenle, bu prosedürü düşünüyorsanız, doğurganlığınızı kalıcı olarak sonlandırmak isteyip istemediğinizi dikkatlice düşünmelisiniz.
2. Vazektomi (Erkeklere Uygulanan)
Vazektomi, erkeklerde doğurganlığı sonlandırmak amacıyla yapılan erkek korunma yöntemidir. Bu işlemde, sperm taşıyan kanallar olan vas deferensler kesilir veya bağlanır. Böylece spermler ejakülasyon sırasında meniye karışamaz ve gebelik oluşma ihtimali düşer. Vazektomi, istenmeyen gebelikleri önlemek veya çocuk sahibi olma planları tamamlandıktan sonra doğum kontrol yöntemi olarak tercih edilir.
Vazektominin avantajlarından biri, diğer doğum kontrol yöntemlerine kıyasla kalıcı ve etkili olmasıdır. Ancak bu işlem geri döndürülemez bir şekilde doğurganlığı etkilediğinden, çocuk sahibi olma isteği gelecekte tekrar gündeme gelirse bu işlemin geri çevrilmesi zordur. Çünkü vazektominin geri döndürülmesi ameliyat gerektirir.
Doğal yöntemler
Doğal yöntemler, gebelikten korunma amacıyla hormonal ilaçlar veya cihazlar kullanmadan, vücudun doğal döngülerini takip ederek gerçekleştirilen yöntemlerdir. Bu yöntemler genellikle çiftlerin cinsel aktivitelerini planlama ve dikkatli takip gerektirir. Ancak doğal yöntemler diğer yöntemlere göre daha düşük etkinlik oranına sahiptirler.
1. Geri Çekilme
Geri çekilme yöntemiyle cinsel ilişkiden önce penisin vajinadan çekilmesiyle spermin yumurtayla buluşması engellenmeye çalışılır. Ancak bu yöntem güvenirliği düşük olan ve gebelik riskini engellemeyen bir yöntemdir.
2. Takvim Yöntemi
Takvim yöntemi kadın regl döngüsünü takip ederek yumurtlama dönemini hesaplar. Bu dönemde cinsel ilişkiden kaçınılarak gebelik riski azaltılmaya çalışılır. Ancak regl döngüsünün düzensiz olması veya dış etkenlerin (stres, hastalık vb.) etkisi nedeniyle bu yöntem güvenilir değildir.
